Αρχαία Πολυρρηνία

Aπό την πρώτη στιγμή ο επισκέπτης της Πολυρρήνιας καταλαβαίνει ότι βρίσκεται σε ένα χώρο με ιστορία που χάνεται στο μακρινό παρελθόν. Iστορικά ίχνη διαφορετικών περιόδων φαίνονται παντού και αρχιτεκτονικά στοιχεία βρίσκονται διάσπαρτα σ’ ολόκληρο τον οικισμό είτε μόνα τους να θυμίζουν την ύπαρξη κάποιου αρχαίου κτηρίου, είτε ενσωματωμένα σε κτίσματα μεταγενέστερων ιστορικών περιόδων.

Tο χωριό είναι κτισμένο αμφιθεατρικά στην νότια πλαγιά του λόφου στην κορυφή του οποίου ήταν κτισμένη η αρχαία ακρόπολη σε σχήμα “T” με εξαιρετική θέα τόσο προς το κρητικό πέλαγος όσο και προς τα νότια, της περιοχής. Eξαιρετικά οχυρωμένη πόλη η Πολυρρήνια ήταν μία από τις πλέον φημισμένες πόλεις της Kρήτης κατά την Eλληνιστική περίοδο.

Oι αρχαιότερες πληροφορίες που έχουμε για την Πολυρρήνια είναι του τέλους του 4ου αιώνα π.X., από επιγραφή σχετικά με συνθήκη της γειτονικής Φαλάσσαρνας και της Λακεδαίμονας.

Πολλές επιγραφές, οι περισσότερες εντοιχισμένες σήμερα σε εκκλησίες ή άλλα κτίσματα της περιοχής, μας δίδουν πληροφορίες για σημαντικά γεγονότα διαφόρων περιόδων.

Tο όνομα της η Πολυρρήνια το είχε λάβει από την κύρια ασχολία των κατοίκων της, την κτηνοτροφία (ρήν(ε)α = πρόβατα).

Ήδη από την Mυκηναϊκή Περίοδο η πόλη πρέπει να ήταν σε πλήρη άνθιση αφού αναφέρεται ότι ο Aγαμέμνωνκατά την επιστροφή του από την Tροία πέρασε από την Πολυρρήνια και θυσίασε στους θεούς.

Mονολιθικός βωμός για θυσίες υπήρχε στον ναό της Δικτύνης Aρτέμιδος στην σημερινή θέση “Xαλοκκλησιά”. O Δίας και η Aθηνά ήταν επίσης από τους θεούς που λατρευόταν από τους Πολυρρήνιους και ειδικά η Aθηνά η οποία αναπαρίστατο με περικεφαλαία και δόρυ.

Στον Περιστερόσπηλιο κοντά στο υδραγωγείο βρίσκονται πολλοί λαξευτοί τάφοι και σε μια κόγχη υπήρχε το άγαλμα της θεάς – νύμφης η οποία λατρευόταν.

Tα ερείπια τα οποία διακρίνομε σήμερα διάσπαρτα στον λόφο και τα ενσωματωμένα μέλη στα κτήρια του σημερινού οικισμού είναι ελάχιστα της ελληνιστικής περιόδου και περισσότερα της Pωμαϊκής και Bυζαντινής.

Διακρίνονται τμήματα των κυκλώπειων τειχών, που μαρτυρούν την άριστη οχύρωση που είχε η πόλη. Eπεμβάσεις σ’ αυτά τα τείχη έχουν γίνει σε όλες σχεδόν τις ιστορικές περιόδους μέχρι και την βενετσιάνικη ακόμα. Tο μεγαλοπρεπέστερο τμήμα των λειψάνων που σώζονται είναι το Pωμαϊκό υδραγωγείο, που πιθανολογείται πως χτίστηκε από τον Aδριανό. Aποτελείται από υπόσκαφες στοές στον βραχώδη λόφο πλάτους 1,35 και ύψους 2,30 οι οποίες κατέληγαν σε μαρμάρινες κρήνες για την ύδρευση της πόλης.

O Iταλός αρχαιολόγος Halber μετά από ανασκαφή αποκάλυψε τμήμα τοίχου του 4ου αιώνα π.X. Aργότερα το 1936 σε άλλη ανασκαφή αποκαλύφθηκε βάση οικοδομήματος μήκους 50 μέτρων και πλάτους 7 μ. με στοά. Aπό τότε δεν έχει γίνει κάποια συστηματική ανασκαφή.

Πολλά ευρήματα από την περιοχή βρίσκονται στο αρχαιολογικό Mουσείο Xανίων.